Deixovos unha selección - que irei actualizando - de poemas e fragmentos do libro A Gaita Gallega do noso Xoán Manoel Pintos. Moi recomendado:

[Aviso é unha edición da Real Academia "Galega" datada en 1981, polo que ten cambios como a supresión dos apóstrofos e poñelo na escritura actual e outros cambios (cambios que non farían con Castelao e Compaña). Se queredes velos cambios completos escribo o texto da edición citada].



A GAITA GALLEGA
tocada polo gaiteiro,
ou sea
CARTA DE CRISTUS
para ir deprendendo
a ler, escribir e falar ben a lengua gallega,
e aínda máis.


---


ADVERTENCIA



Os que pensan que gentes mal escrito1
está con g, poñamos por enxempro;
ou digan que taberna, pan e carne
son termos castellanos non gallegos;
aqueles que sentenzan que jamais1
non é da nosa terra puro termo;
os que dicen que o o de foliada
debe ser u fundándose no vento;
ós que fan máis reparos e murmuran
das letras e palabras en secreto,
suplícolles e rógolles que agarden
e queiran dar vagar e tempo ó tempo.
Si algúns se afán á música da Gaita
e teññen da súa patria o amor desperto,
si saben do idioma algunha cousa
por Dios lla comuniquen ó Gaiteiro2,
que humilde a recibir a súa doutrina
está sin vanidade, si por certo.
POr encanto irá el co seu foliño
seguindo lealmente o seu comenzo,
e si vedes que a erra, a súa plana,
por Dios, que lla enmendedes eu vos prego.
Si vis scire doce. Cacholiñas,
que non se vos esqueza ese preceuto.



---

1 - Antigamente, sobre todo en épocas medievais, o iota gráfico representa o son do x actual. Tamén ocorre o mesmo co g cando vai denantes de e ou i.
2- Supoño que metafóricamente o Gaiteiro será o propio X. M. Pintos e a Gaita será a lingua galega.
---

[...]
- Señor yo soy... de la India
y mi historia es largo cuento
que contaré más despacio
si V. se empeña en saberlo.
Por lo demás diré al punto
que mi nombre no lo niego
soy llamado Pedro Luces...

- To, to, to1. Vamos con tento
que un home con ese nome
pode ser caste do demo.
¿Ti cres en Dios ou non Luces?
¿Ti cres en el ou non Pedro?

- Señor, ¡me muera de hambre
si en Dios de veras no creo!

- Eu non sei que me dá o corpo,
mais como humilde te vexo
dásme lástima e aínda máis
por seres un forasteiro.
En fin, si no'es bo, seralo.
Por ben ou por mal, entendo
que quen torto ande ó meu lado
logo o fago eu pór direito.
Conque vamos, ¿profesar
queres de tamborileiro?

- Si señor. /

-/ Pois jurarás
según costume dos vellos.
¿Ti juras obedecer
para sempre a este Gaiteiro
como teu amo e señor,
según divino direito?

- Si, juro. /

- /¿E ter os oídos
decote mui ben abertos
para ter conta dos chíos
da miña gaita anque lexos
soe entre muitas e toquen
millentas gaitas a un tempo?

- Si, juro. /

-/ Pon ben a cruz.
¿Ti juras e non ó vento
de ter lei ó pan que comas
con muito agradecemento?

- Si, juro. /

-/ Vólveo a jurar.

-Rejuro por Dios del cielo.

- ¿Juras por sempre e resempre
abrazar con grande apego
e non trocar por ningunha
a música do Gaiteiro?

- Si, juro. /

-/ Si o fas así
Dios te deije chegar presto
a soprar algunha gaita
como eu, tamborileiro.
E si non, inda ti vaias
a bater ó teu terreo
que por bo n'o deixarías,
según para min entendo,
e seas peor tratado
que unha besta de arrieiro.

- Amén.

-/ POnte de gionllos,
levanta as mas ante o peito
e bica do ronco a borla
con grande recollimento.
Mentres eu cun palitroque
do tamboril so do pelo
da cabeza che darei
un palitrocazo cheo
máis que aínda che levante
un pote nela pequeno.
Que ferros quentes non gasto
nin tampouco gasto espetos
para marcar os da orde
cal fan outros cabaleiros.
E según me dixo o frade
con quen andei un bo tempo
ó estudio con outros muitos
que estudiaban no convento,
diz que aquelas crismaduas
que facían no pelexo
na hora en que profesaban
algúns vellos cabaleiros
eran por tapar a falta
das virtudes dos traseiros,
e non tendo delas racha
por aquelas conocelos.
Si é mentira ou é verdade
non quero descobrir eso
pois teño cerrado os libros
des que cerrano os conventos.

[...]

---

Volve a repetirse aquí o que EU INTERPRETO como unha metáfora na que o Gaiteiro é o autor, a Gaita a fala e o iniciarse no oficio de Gaiteiro o aprender o galego e adentrarse no rexionalismo.

---

[...]

- ¿Ti ves ese Cristo que está no Cruceiro
cravado e suxeito de mas e de pés?
¿ti velo, Pedriño? Di, cascabeleiro,
¿ti velo alí posto? ¿Ti velo ou n'o ves?

¿Ti seique es daqueles judeus rabuxentos
que alá o azoutaron cos teus bisavós?
¿E vesme facendo ti taes argumentos
de Judas me dando consellos tan bos?

Repórtate, Pedro. Rumía o que falas
non teñamos festa que si ergo de pau
dende agora mesmo para sempre calas
que te deixo teso bourándote a vau.

¿Ti sabes, zafado, por que o mataron
a ese que tes aí diante de ti?
¿As súas verdadees a quen espantaron?
¿Ós bos ou ós malos? Anda, Pedro, di.

- Señor, nadie duda que Cristo fue muerto
porque predicaba la pura verdad,
y sólo tiranos y viles, es cierto,
que lo persiguieron con gran crueldad.

Su santa doctrina era una saeta
que el vicio clavaba y sin remisión,
los hombres perversos formaban la meta
y el tiro seguro iba al corazón.

El hombre que al hombre tenía oprimido,
forjando las leyes de su esclavitud,
miró desde el trono su poder caido
temblando al encanto de aquella virtud.

Aquella que trajo ese mismo enclavado
sin armas ni fuego mas que el de su unción;
aquella palabra que fuera el dechado
mejor en el mundo de Constitución.

[...]

---

Só me queda recomendarvos que leades o libro. Quizabes volva a poñer outros fragmentos calesqueira.